Aktualnie, jako miasto na prawach powiatu, rozpoczynamy bardzo kosztowną inwestycję polegającą na budowie drogi wojewódzkiej.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 z późn. zm.) - dalej u.d.p., drogi krajowe i wojewódzkie są własnością odpowiednio Skarbu Państwa i samorządu województwa. Zgodnie zaś z art. 19 u.d.p. zarządcą tych dróg jest Prezydent miasta na prawach powiatu, który na podstawie art. 20 pełni m.in. funkcję inwestora.

Czy drogi krajowe i wojewódzkie w miastach na prawach powiatu powinny być ujęte w ewidencji księgowej tych miast na koncie 011 Środki trwałe czy też w ewidencji pozabilansowej?

Odpowiedź

Jednostki sektora finansów publicznych, tak jak i inne jednostki gospodarcze, w swojej działalności wykorzystują środki trwałe. Definicję aktywów w tym aktywów zaliczanych do aktywów trwałych określa m.in. art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) - dalej u.o.r., zgodnie z którym aktywa to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które w przyszłości spowodują wpływ korzyści ekonomicznych.

Z kolei, definicja środków trwałych zawarta w art. 3 ust. 1 pkt 15 u.o.r. nie wyznacza wartości dającej możliwość zaliczenia rzeczowych składników majątkowych do środków trwałych.

Jednostki sfery budżetowej muszą dokonywać klasyfikacji środków trwałych, w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, publicznych jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 128, poz. 861 z późn. zm.) - dalej r.z.r.f.p. Rozporządzenie to odsyła do ustawy o rachunkowości, ale także określa, że do środków trwałych zalicza się te aktywa, które stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, w stosunku do których jednostka wykonuje uprawnienia właścicielskie, niezależnie od sposobu ich wykorzystania. W praktyce często zasoby majątkowe nie są własnością jednostki sfery budżetowej, jednak są przez nią kontrolowane. Tak się dzieje w przypadku przekazania nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego w zarząd jednostki lub zakładu budżetowego.

Powstaje wiec uzasadnione pytanie, czy jednostka samorządu terytorialnego na prawach powiatu realizująca jak to określono w pytaniu funkcje zarządcy krajowej czy wojewódzkiej drogi publicznej sprawuje istotnie kontrolę nad takim aktywem w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 12 u.o.r. oraz czy równolegle spełnione są kolejne warunki zaliczania danego składnika do środków trwałych tj.(...)" kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. O ile pierwszy warunek jest spełniony – kontrola w rozumieniu prawa o drogach (...) o tyle nie ma podstaw do twierdzenia że droga publiczna jako środek trwały jest wykorzystywana na potrzeby jednostki – choć w pewnym sensie także. Czy miałoby to oznaczać iż droga publiczna krajowa czy wojewódzka dla której zarząd sprawuje miasto na prawach powiatu nie spełnia kryteriów środka trwałego zarządcy? Odpowiedź twierdząca z tego punktu widzenia oznaczać by musiała akceptację poglądu iż także drogi gminne jako nie wykorzystywane wyłącznie na potrzeby jednostki nie spełniają kryteriów umożliwiających zaliczania takich składników mienia do środków trwałych gminy?

Reasumując, droga publiczna tak krajowa jak i wojewódzka, w stosunku do której miasto na prawach powiatu sprawuje funkcje zarządu bez względu na tytuł własności ma wszelkie cechy aktywu tej jednostki i winna być aktywowana w jej księgach handlowych.