Pełna treść artykułu dostępna jest w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>


Stosownie do art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 – dalej u.o.d. – ustawa ta określa m.in. zasady finansowania opieki. Zasadnicze regulacje w tym zakresie znajdują się w rozdziale 8 u.o.d. zatytułowanym: „Finansowanie i zlecanie zadań z zakresu opieki", uzupełnianym przez inne przepisy tej ustawy, a także ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – dalej u.f.p., k.c., a także ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – dalej u.z.f.ś.s. Finansowanie form opieki organizowanej na podstawie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 zróżnicowane jest przede wszystkim w zależności od tego, czy ma ona charakter publiczny czy też niepubliczny.


Przyjęte regulacje przewidują finansowanie zadań z zakresu opieki poprzez bezpośrednie wydatki gminy związane z utworzoną w tym celu jednostką organizacyjną (gminną jednostką budżetową), jak również przez wsparcie działalności innych podmiotów w formie dotacji lub poprzez zlecenie do realizacji własnego zadania1. Podstawa prawna działania placówki (dziennego opiekuna) w zasadniczy sposób wpływa na finansowanie realizowanych zadań z zakresu opieki. W zakresie tworzenia, łączenia i likwidacji oraz prowadzenia gospodarki finansowej publicznych form opieki mają zastosowanie przepisy ustawy o finansach publicznych oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.

Z kolei podmioty niepubliczne poddane są reżimowi w szczególności ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – dalej u.s.d.g. oraz k.c. W niniejszym komentarzu skoncentrowano się na zagadnieniu finansowania działalności publicznych form opieki.

Ogólne zasady finansowania gminnych żłobków, klubów dziecięcych i dziennych opiekunów

Gmina tworzy żłobki i kluby dziecięce w formie gminnych jednostek budżetowych (art. 8 ust. 2 u.o.d.). Powyższy stan rzeczy istotnie wpływa zarówno na sposób, jak i charakter prawny źródeł finansowania gminnej działalności opiekuńczej. Podstawowe konsekwencje w zakresie zasad finansowania gminnych placówek są następujące:
– tworząc żłobek lub klub dziecięcy organ stanowiący gminy powinien określić mienie przekazywane tej jednostce w zarząd (art. 12 ust. 2 u.f.p., art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. h ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – dalej u.s.g.),
– gminny żłobek (klub dziecięcy) jako budżetowa jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu gminy, a pobrane dochody odprowadza na jego rachunek (art. 11 ust. 1 u.f.p., art. 59 ust. 1 u.o.d.), tj. wszystkie opłaty pobrane przez te jednostki są wpłacane na rachunek budżetu właściwej gminy i ewidencjonowane w planie finansowym jednostki budżetowej (żłobka lub klubu dziecięcego),
– gminne żłobki i kluby dziecięce prowadzą gospodarkę finansową w oparciu o plany finansowe sporządzane przez ich dyrektorów (osoby kierujące ich pracą) (art. 11 ust. 3 u.f.p. oraz § 8 ust. 5 ww. rozporządzenia z dnia 7 grudnia 2010 r.),
– gminne żłobki i kluby dziecięce nie mają statusu przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 u.s.d.g.

Gminne żłobki i kluby dziecięce mogą być również łączone w zespół prowadzony w formie jednostki budżetowej (art. 9 ust. 1 u.o.d.). Wówczas opłaty są pobierane i odprowadzane na rachunek budżetu gminy przez zespół oraz ewidencjonowane w planie finansowym zespołu. Ponadto możliwa jest organizacja wspólnej obsługi finansowej żłobków, klubów dziecięcych lub ich zespołów (art. 9a ust. 1 u.o.d.).


Do pewnego stopnia zbliżona jest sytuacja w przypadku opieki organizowanej przez gminę w formie pobytu u dziennego opiekuna. Dziennemu opiekunowi może mianowicie zostać udostępniony i wyposażony przez gminę stosowny lokal (art. 42 ust. 2 u.o.d.)2. Ponadto to gmina jest podmiotem finansującym wynagrodzenie dziennego opiekuna, którego maksymalną wysokość, jak również zasady jego ustalania, określa, w drodze uchwały, rada gminy (art. 43 u.o.d.), a precyzuje w umowie zawartej z dziennym opiekunem wójt, burmistrz lub prezydent miasta (art. 36 ust. 3 pkt 6 u.o.d.)3. Na organie wykonawczym gminy spoczywa również obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej dziennego opiekuna oraz opłacania i finansowania składki na to ubezpieczenie (art. 41 ust. 2-3 u.o.d.). Wszystkie powyższe wydatki powinny zostać ujęte w planie finansowym urzędu gminy, stosownie do art. 249 ust. 3 u.f.p. Z drugiej strony opłaty ponoszone przez rodziców z tytułu opieki sprawowanej przez dziennego opiekuna na podstawie art. 44 u.o.d. wnoszone są na rzecz gminy (art. 59 ust. 1 u.o.d.), będąc tym samym dochodem budżetu gminy (art. 11 ust. 1 u.f.p.). Opłaty te nie stanowią wynagrodzenia za usługi świadczone przez dziennego opiekuna, gdyż te przysługuje mu od gminy, zgodnie z zawartą umową.

Pełna treść artykułu dostępna jest w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>