Istotą tej koncepcji jest w rezultacie pogodzenie racji ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Stąd koncepcja prowadzenia zrównoważonego rozwoju określonych struktur przestrzennych sprowadza się do próby osiągnięcia trzech podstawowych celów, tj.:
1) ekonomicznych, które polegają na zaspokojeniu podstawowych potrzeb materialnych obywateli przy wykorzystaniu technologii nie niszczących środowiska;
2) społecznych i humanitarnych, które zakładają zabezpieczenie minimum socjalnego (ograniczanie ubóstwa), ochronę zdrowia, rozwój sfery duchowej człowieka (np. kultura), bezpieczeństwo i edukację, rekreację i sport;
3) ekologiczne (środowiskowe), polegające na powstrzymywaniu degradacji środowiska, a nawet jego odnowienie oraz eliminację potencjalnych i faktycznych zagrożeń[1].

Można więc zauważyć, że priorytetem zrównoważonego rozwoju jednostki samorządu terytorialnego powinno być podniesienie jakości życia jej mieszkańców, przede wszystkim poprzez zapewnienie godziwych standardów zamieszkania, zatrudnienia, zagospodarowywania wolnego czasu obywateli z zachowaniem należytego bezpieczeństwa i użytkowania środowiska naturalnego. Uwzględniając z kolei priorytety Unii Europejskiej w zakresie zrównoważonego rozwoju władze lokalne powinny skupić uwagę na następujących obszarach tego rozwoju, które dotyczą: klimatu, zdrowia, zjawiska wykluczenia społecznego, starzenia się społeczeństwa, zarządzania zasobami naturalnymi oraz transportu. W konsekwencji wszelkie działania w tym zakresie winny charakteryzować się: spójnym i przejrzystym działaniem, potrzebą uwzględniania kontekstu globalnego, adekwatnością ponoszonych kosztów pieniężnych, innowacyjnością, inwestycjami w badania oraz skuteczniejszą komunikacją wewnątrz społeczności lokalnej.

Z kolei według ustawy: Prawo ochrony środowiska, pod pojęciem zrównoważonego rozwoju rozumie się taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Chodzi tu o zagwarantowanie możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych grup społecznych, instytucji, podmiotów gospodarczych oraz obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Widać więc, że ustawodawca, w granicach koncepcji zrównoważonego rozwoju, uwzględnia także potrzebę wypracowywania kompromisu politycznego. Dlatego władze lokalne powinny współuczestniczyć w kreowaniu postaw obywatelskich, czego podstawą jest bieżące i skuteczne komunikowanie się z różnymi grupami społecznymi, podmiotami gospodarczymi, organizacjami non-profit, itp. W przypadku funkcjonowania samorządów terytorialnych do działań integracyjnych powinno dochodzić nie tylko wewnątrz tych jednostek, ale również dodatkowo pomiędzy poszczególnymi jst. Wynika to przede wszystkim z faktu, że środowisko przyrodnicze wykorzystywane jest przez ogół społeczeństwa, i w łatwy sposób może dochodzić do transmisji zanieczyszczeń i innych zagrożeń (np. rozbojów, kradzieży) pomiędzy samorządami sąsiadującymi.

Właściwe realizowanie koncepcji zrównoważonego rozwoju przez jst powinno opierać się na uwzględnianiu określonych zasad. Przede wszystkim władze lokalne muszą kierować się „zasadą równowagi”, co oznacza integrowanie różnorodnych celów społecznych, ekonomicznych i środowiskowych. Kolejną zasadą jest „zasada racjonalnego gospodarowania”, a więc maksymalizowanie korzyści przy danych nakładach finansowych bądź minimalizowanie kosztów przy równorzędnym poziomie oczekiwanych efektów w ramach różnorodnych wariantów wykonania określonych zadań. Ostatnią zasadą jest „zasada symbiotycznego funkcjonowania poszczególnych podmiotów” w ramach danego samorządu terytorialnego[2]. Przykładowo: zgodę na prowadzenie określonej działalności gospodarczej udziela się w przypadku, gdy działalność ta nie będzie uciążliwa dla innych podmiotów na danym terenie. Chodzi między innymi o minimalizowanie protestów społecznych, a nawet migracji ludności, co może niekorzystnie wpłynąć na wysokość dochodów własnych danej jednostki samorządu terytorialnego. Zachowanie tej zasady jest szczególnie ważne z punktu widzenia funkcjonowania dużych miast. Przykładowo może okazać się, że ludzie zamożni, nie mogąc zaspokoić swoich własnych potrzeb (np. wypoczynek w czasie wolnym) przeprowadzają się do samorządów sąsiadujących, które posiadają oczekiwaną przez nich infrastrukturę rekreacyjną, zmniejszając tym samym dochody jst (z której wyemigrowali) z tytułu udziału w PIT.

Podstawowym instrumentem sterowania zrównoważonym rozwojem jednostek samorządu terytorialnego jest „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego”. Dokument ten uchwalany jest przez właściwy organ stanowiący i jest podstawą do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Studium to nie posiada charakteru prawa miejscowego, lecz jest wewnętrznym aktem władz danej jednostki. W konsekwencji zobowiązuje on władze samorządowe do realizacji określonej polityki przestrzennej oraz kierunków rozwoju gospodarczego. Należy więc w tym dokumencie wyznaczyć pewne długookresowe cele zrównoważonego rozwoju jednostki samorządu terytorialnego w celu zachowania harmonii społecznej, ekonomicznej oraz przyrodniczej na danym obszarze.

____________

Przypisy:

[1] A. Skowroński, Zrównoważony rozwój perspektywą dalszego postępu cywilizacyjnego, „Problemy Ekorozwoju” 2006, nr 2, s. 51.
[2] A. Zaleski (red.), Nowe Zarządzanie publiczne w polskim samorządzie terytorialnym, 2007, s. 82-86.