Jesteśmy SPZOZ. Naszym organem założycielskim jest Starostwo Powiatowe. W grudniu otrzymaliśmy od Starostwa protokoły przekazania środków trwałych - gruntów celem ujęcia ich na stan majątku w tym roku. Do tej pory nie mieliśmy przekazanych gruntów, w wypisie z ksiąg właścicielem jest organ założycielski a użytkownikiem SPZOZ.
Jak postąpić z ww. protokołami?

Jak zaksięgować, czy należy ująć tylko pozabilansowo, nie otrzymaliśmy bowiem przekazania aktem notarialnym?

Odpowiedź

Majątek przekazany przez organ założycielski samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej w nieodpłatne użytkowanie jest wykorzystywany w jego działalności statutowej i powinien być ujęty w ewidencji bilansowej, a w konsekwencji wykazany w jego sprawozdaniu finansowym. Natomiast organ założycielski powinien go ujmować w ewidencji pozabilansowej.

Uzasadnienie

Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej to jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną. Jest on zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z zasadami określonymi w prawie bilansowym tj. ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) - dalej u.o.r., z uwzględnieniem specyfiki jego działalności wynikającej z ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) - dalej u.d.l. W przedmiotowej sytuacji należy uwzględnić również przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c.@page_break@

Z przepisów art. 46 § 1 k.c. wynika, że nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane. Własność jest prawem stanowiącym najszerszą formę korzystania z rzeczy (gruntu, czy budynków). Z kolei użytkowanie, obok służebności, zastawu, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz hipoteki, zalicza się do ograniczonych praw rzeczowych (art. 244 § 1 k.c.). Na podstawie umowy użyczenia, użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art. 710-719 k.c.).

Majątek oddany w nieodpłatne użytkowanie samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej przez ich organ założycielski powinien być wykazany w ewidencji bilansowej tej jednostki, a w konsekwencji wykazany w sprawozdaniu finansowym samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.

W 2011 r. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej pozostawały pod rządami dwóch aktów prawnych rangi ustawowej, tj.:
1) ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) - obowiązującej do 30 czerwca 2011 r.,
2) ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) - obowiązującej od 1 lipca 2011 r.

Art. 57 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej zobowiązywał samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej do odnoszenia równowartości środków pieniężnych otrzymywanych w formie dotacji zarówno z budżetu państwa, jak i budżetów jednostek samorządu terytorialnego i przeznaczonych na cele rozwojowe oraz dotacji z budżetu państwa na remonty i inwestycje na zwiększenie funduszu założycielskiego. Obowiązująca od 1 lipca 2011 r. ustawa o działalności leczniczej nie zawiera już przepisu analogicznego do art. 57 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Zatem do środków pieniężnych otrzymywanych przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej mają zastosowanie zasady ogólne wynikające z prawa bilansowego, w tym w szczególności postanowienia art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h oraz art. 41 u.o.r. @page_break@

Oznacza to, że do otrzymanych przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, po 1 lipca 2011 r.:
- środków pieniężnych z budżetu państwa w postaci dotacji przeznaczonych na remonty, inwestycje, w tym zakup aparatury i sprzętu medycznego, a także
- środków pieniężnych w postaci dotacji z budżetów jednostek samorządu terytorialnego przeznaczonych na cele rozwojowe SP ZOZ oraz
- darowizn mających charakter aktywów trwałych lub darowizn przeznaczonych na cele rozwojowe SP ZOZ,

mają zastosowanie zasady ogólne wynikające z ustawy o rachunkowości, w tym w szczególności postanowienia art. 41 u.o.r. Stanowią one, że środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, a także nieodpłatnie otrzymane, w tym w drodze darowizny, środki trwałe w budowie, środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne zalicza się do rozliczeń międzyokresowych przychodów. Jednocześnie kwoty zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych. Zgodnie z tym rozwiązaniem koszty amortyzacji równoważone są przychodami, co ma neutralny wpływ na wynik finansowy samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej i jest zgodne z treścią ekonomiczną tej operacji.

Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym lub zakupionym) - art. 54 ust. 1 u.d.l. Ponadto wartość majątku samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej określają: fundusz założycielski i fundusz zakładu. Fundusz założycielski samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej stanowi wartość wydzielonej samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej części mienia Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, lub mienia uczelni medycznej (art. 56 ust. 2 u.d.l.)

Ponadto, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 12 u.o.r., do aktywów zalicza się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wysokości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Ponadto na mocy art. 10 ust. 3 u.o.r., stanowiący, iż w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, jednostka może stosować krajowe standardy rachunkowości, a w przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, może stosować Międzynarodowe Standardy Rachunkowości. Kontrola zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości oznacza, że jednostka jest uprawniona do uzyskania przyszłych korzyści ekonomicznych powstających za przyczyną danego składnika aktywów (w tym również nieruchomości) i jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści osobom trzecim. Zdolność jednostki do kontrolowania przyszłych korzyści może wynikać z prawa własności, ale nie jest to warunek konieczny do uznania danego zasobu (składnika majątkowego) za aktyw jednostki.

Należy również zauważyć, że zgodnie z definicją środków trwałych zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 15 u.o.r., jednym z kryteriów uznania za środek trwały jest przeznaczenie składnika aktywów na potrzeby jednostki, a zatem używanie do realizacji działalności statutowej jednostki. Są to w szczególności nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego.