W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego ogłoszonym przez Gminę X prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego, jeden z Wykonawców złożył ofertę, w której zastosował błędną stawkę podatku VAT.
Czy w powyżej przedstawionym stanie faktycznym Gmina X winna odrzucić ofertę Wykonawcy na podstawie art. 89 ust. 1 pkt. 6 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 903 z późn. zm.)?
Zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt. 6 ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia (Dz. U. z 2013 r. poz. 903 z późn. zm. (zwana dalej ustawą Pzp) Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli zawiera błędy w obliczaniu ceny.
Powyższy przepis nie dotyczy sytuacji w której mamy do czynienia z błędem o charakterze „oczywistej omyłki rachunkowej”, o której mowa w art. 87 ust.2 pkt. 2 ustawy Pzp.
Różnica miedzy ,,oczywistą omyłką rachunkową” a ,,błędem w obliczeniu ceny” polega na tym, że w pierwszym przypadku zachodzi niezgodność w wyniku rachunku arytmetycznego w stosunku do prawidłowo przeprowadzonego działania na podstawie prawidłowych danych. Natomiast w drugim przypadku niezgodność będzie wynikiem przyjęcia nieprawidłowych danych do obliczenia ceny (wyrok KIO/UZP z 31 października 2008 r., KIO/UZP-1132/08, niepubli.)[1].
Z. Radwański[2] podaje definicję błędu, według której: „jeżeli ostatecznie ustalony w następstwie przeprowadzonej wykładni sens czynności prawnej nie odpowiada wyobrażeniom żywionym w tym względzie przez podmiot składający oświadczenie woli, wtedy działa on pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej. Błąd taki może w szczególności dotyczyć właściwości przedmiotu oraz treści zachowań określonych w czynności prawnej, a nawet oceny czy jest to w ogóle czynność prawna oraz jakiego rodzaju”. Natomiast według A. Woltera błędem jest mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, jeśli stało się ono przyczyną sprawczą oświadczenia woli, albo mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli. Podkreślić należy, że kodeks cywilny w związku z okolicznością uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli w razie błędu co do czynności prawnej nakłada na błąd dodatkowy warunek, określając tzw. błąd istotny[3]. W związku z czym, zgodnie z art. 84 § 2 k.c. można powołać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Jest to zatem błąd prawnie doniosły[4].
W jakich sytuacjach możemy mówić o błędzie w obliczaniu ceny?
Zgodnie z wyrokiem KIO z dnia 1 kwietnia 2010 r. (KIO/UZP 275/10) przez błąd w obliczeniu ceny rozumiany w kontekście przepisu 89 ust. 1 pkt. 6 Pzp należy rozumieć sposób obliczenia ceny dokonany merytorycznie w sposób niezgodny ze szczególnymi wymogami zamawiającego określonymi w postanowieniach SIWZ oraz ewentualnie w odrębnych przepisach prawa.
Zgodnie z orzecznictwem błąd w obliczaniu ceny związany jest m.in.: z zaoferowaniem za lek ceny wyższej niż obowiązująca cena urzędowa (wyrok ZA/UZP z 24 maja 2006r., UZP/ZO/0-1490/06), niewłaściwym nieuznaniem danej usługi za usługę zwolnioną od podatku od towarów i usług (wyrok ZA/UZP z 11 czerwca 2007 r., UZP/ZO/0-652/07, wyrok ZA/UZP z 2 stycznia 2007 r., UZP/ZO/0-3003/06) oraz określeniem w ofercie ceny brutto z uwzględnieniem nieprawidłowej stawki podatku od towarów i usług.@page_break@
Z błędami w obliczaniu ceny mamy do czynienia, wówczas gdy cena została skalkulowana w sposób, który nie bierze pod uwagę cech przedmiotu zamówienia, jego zakresu i warunków realizacji. Ponadto gdy cena składa się z wielu elementów kalkulacyjnych, wówczas błąd przy wyliczeniu danego elementu może składać się na błąd w obliczeniu ceny[5].
Odnosząc się do ww. błędu w postaci określenia w ofercie ceny brutto z uwzględnieniem nieprawidłowej stawki podatku od towarów i usług wskazać należy, iż stanowi to błąd jeżeli brak jest ustawowych przesłanek wystąpienia omyłki. Wyłącznie w sytuacji, gdy oferty złożone przez Wykonawców zawierają skalkulowane ceny netto stają się porównywalne w momencie, gdy ostateczną wartość (tzn. cenę brutto) otrzymano przy uwzględnieniu jednolitej, wypływającej z obowiązujących przepisów, stawki podatku VAT. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (sygn. Akt III CZP 53/2011) na Zamawiającym spoczywa obowiązek przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców. Efektywna realizacja powyższej zasady nie miałaby szansy gdyby, Zamawiający nie miał możliwości porównania ofert, gdzie najczęściej kryterium jest najniższa cena. Bowiem zgodnie z art. 91 ust. 2 ustawy Pzp kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności: jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia. Nadto z Ustawy o cenach z dnia 5 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2013, poz. 385) wynika, że VAT jest składnikiem ceny i elementem decydującym ostatecznie o jej wysokości. Umieszczenie w ofercie przez wykonawcę ceny niższej aniżeli ta wypływająca z obowiązujących przepisów, stawki podatku VAT i w rezultacie uzyskanie niższej ceny brutto, może w konsekwencji doprowadzić do wyboru oferty takiego wykonawcy jako najkorzystniejszej.
Powyższe doprowadziłoby do naruszenia zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców.
Podkreślić należy, iż podstawowym dokumentem dla wykonawców zainteresowanych udziałem w konkretnym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest Specyfikacja istotnych warunków zamówienia. Specyfikacja stanowi instrukcję, która umożliwia przygotowanie i złożenie oferty odpowiadającej potrzebom zamawiającego. Treść SIWZ wiąże w takim samym stopniu Wykonawców i Zamawiającego. W SIWZ Zamawiający podając sposób obliczenia ceny, może wskazać stawkę podatku VAT. Jeżeli Zamawiający wskaże stawkę podatku VAT, wtedy kontrola oferty w tym zakresie może skutkować jej poprawieniem, jeżeli nie doprowadzi to do istotnych zmian w jej treści. Jednakże może również prowadzić do odrzucenia oferty w sytuacji, gdy różnica spowodowałaby istotne zmiany w jej treści albo gdy wykonawca nie zgodził się na poprawienie omyłki.
Jednakże jeżeli Zamawiający nie zawarł w SIWZ (odnośnie sposobu obliczania ceny) jakichkolwiek wskazań, które dotyczą stawki podatku VAT, wówczas oferta zawierająca stawkę podatku VAT niezgodną z obowiązującymi przepisami podlega odrzuceniu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp. Oferty mogą być porównywalne tylko wówczas, gdy określone w ofertach ceny, które maja być przedmiotem porównania, zostały obliczone przy uwzględnieniu tych samych zasad.
W związku z czym bez znaczenia pozostają motywy jakimi kierował się wykonawca w momencie przyjmowania stawki podatku VAT. Nie jest istotne czy przyjęcie nieprawidłowej stawki podatku VAT było zachowaniem celowym Wykonawcy. Bowiem zgodnie z stanowiskiem Sądu Najwyższego przesłankę o której mowa w art. 89 ust. 1 pkt. 6 pzp należy oceniać niezależnie od zawinienia czy motywów którymi kierował się Wykonawca przy sporządzaniu oferty.
Przypisy:
[1] S. Babiarz, Z. Czarnik, P. Janda, P. Pełczyński, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LexisNexis s.424-425.
[2] Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2002, s. 243 i n.
[3] J. Kaczmarczyk, Oczywista omyłka a błąd w obliczeniu ceny oferty, Zamówienia Publiczne. Doradca 2002, nr 9, s. 7.
[4] E. Gniewek(red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2008, s.228-229.
[5] S. Babiarz, Z. Czarnik, P. Janda, P. Pełczyński, Prawo zamówień publicznych. Komentarz. op.cit. s. 427.