Jak podkreślają autorzy opracowania pt. Ocena rozwoju powiatów - jako zbioru gmin - w ramach województw, ich badania powiatów grodzkich i ziemskich (jako zbioru gmin) mają na celu identyfikację stymulantów i destymulantów w powiatach oraz w województwach.
Dominują duże miasta i centra przemysłowe
We wnioskach ze swojej analizy stwierdzają m.in., że dynamiczny wzrost intensywności działań rozwojowych (niemal trzykrotny wzrost wydatków na projekty rozwojowe w dziesięcioleciu) wynika głównie z postępującej aktywności rozwojowej głównych centrów rozwoju (głównych miast) oraz centrów przemysłowych. Przykładem centrów wykazujących się szczególnie wysoką dynamiką wzrostu intensywności działań rozwojowych są: Warszawa, Poznań, Wrocław, Kraków, Trójmiasto. O ile jednak udział wydatków na projekty rozwojowe wzrósł w dziesięcioleciu o 7 proc. proc., to jednocześnie wzrosła liczba powiatów z udziałem tych wydatków poniżej średniej dla wszystkich powiatów (w 2003 roku było 284 takich powiatów, a w 2012 roku 322).
Dochody wyższe na zachodzie
Jeśli natomiast chodzi o dochody własne, to niestety - wskaźnik samodzielności finansowej dzieli Polskę na zachodnią, z nieco wyższym wskaźnikiem i wschodnią, gdzie jest wyraźnie więcej powiatów z udziałem dochodów własnych poniżej 75 proc. w relacji do średniej.
Relatywnie korzystna sytuacja w zakresie wskaźnika samodzielności finansowej jest widoczna w województwach, w których obok centrów metropolitalnych występuje kształtowanie się centrów przemysłowych (śląskie, dolnośląskie, łódzkie) oraz obszarów przygranicznych i specjalizujących się w turystyce nadmorskiej (zachodniopomorskie, lubuskie, opolskie).
Więcej pracy w niektórych powiatach
Autorzy wskazują też na pewne niekorzystne zjawiska na lokalnych rynkach pracy. Ich zdaniem zmniejszanie się liczby powiatów z liczbą osób pracujących na 1000 mieszkańców powyżej średniej (w 2003 roku było 86 a w 2012 roku 78) świadczy o rosnących dysproporcjach w rozwoju poprzez tworzenie miejsc pracy. Spowolnianie występuje głównie w obszarach oddalonych, ale dotyczy również dwu regionalnych centrów (Szczecina i Białegostoku) oraz takich subregionalnych centrów, jak Przemyśl, Zamość, Włocławek i Gdynia.
Jak podkreślają autorzy, rezultatem rosnących dysproporcji jest polaryzacja w rozwoju poprzez tworzenie miejsc pracy, która jest wyraźnie widoczna w województwie mazowieckim, gdzie liczba osób pracujących jest wyższa od średniej dla wszystkich powiatów tylko w centrum (w Warszawie i trzech przyległych powiatach ziemskich). Przy czym dominującą pozycję w tym względzie zajmuje Warszawa (474 osoby pracujące na 1000 mieszkańców w 2012 roku), która posiada około 90 pracujących na 1000 mieszkańców więcej niż Płock i około 240 osób pracujących więcej niż Radom.
Postępująca polaryzacja rozwojowa poprzez tworzenie miejsc pracy jest także widoczna w województwie śląskim, gdzie zmniejszyła się liczba powiatów grodzkich w dziesięcioleciu (z sześciu do czterech) z liczbą pracujących powyżej 125 proc. w relacji do średniej. Dominującą pozycję w tym zakresie pełnią Katowice (około 510 osób pracujących na 1000 mieszkańców w 2012 roku) oraz Gliwice, Tychy i Bielsko-Biała (z liczbą pracujących około 400 na 1000 mieszkańców).
Zachodnia Polska bardziej przedsiębiorcza
Również wskaźnik przedsiębiorczości (podobnie jak udział dochodów własnych) dzieli Polskę na dwie części. W tym przypadku zachodnią - bardziej przedsiębiorczą oraz wschodnią - nieco mniej przedsiębiorczą. W roku 2012 różnice są mniejsze niż w roku bazowym (2003), co jest widoczne w województwach: wielkopolskim, zachodniopomorskim i lubuskim, w których zmniejszyła się znacząco liczba powiatów ze wskaźnikiem przedsiębiorczości powyżej średniej dla wszystkich powiatów.
Natomiast na ciekawe zjawisko wskazują autorzy w obszarze oddziaływania Warszawy, gdzie ujawnia się rozlewanie się rozwoju przedsiębiorczości, czego wynikiem jest osiem powiatów ziemskich ze wskaźnikiem przedsiębiorczości powyżej średniej (w tym pięć powyżej 125 proc.). - Pozwala to przyjąć, że rozlewanie się rozwoju przedsiębiorczości może być jednym z indykatorów wyznaczającym obszar metropolitalny- funkcjonalnie powiązany z centrum – stwierdzają prof. Eugeniusz Sobczak i mgr Michał Staniszewski.
Ocena rozwoju powiatów- jako zbioru gmin- w ramach województw. Pobierz pełną treść analizy >>>>
Sumaryczna punktacja 2012r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS