Jak należy rozliczyć pracę w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych, urzędnika i kierowcy w oparciu o ustawę o pracownikach samorządowych, wysłanych w delegację krajową lub zagraniczną od piątku do niedzieli (3 dni)?

W regulaminie pracy są następujące regulacje:
1. Czas pracy pracowników nie może przekraczać 8 godz. na dobę i 40 godz. w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godz.
2. Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godz. w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ustala się dopuszczalną liczbę 376 godz. nadliczbowych w roku kalendarzowym.

Czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy obejmującej wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego. W uzasadnionych przypadkach w stosunku do kierowców może być zastosowany równoważny czas pracy od poniedziałku do niedzieli (zgodnie z kartą drogową) do 12 godz., w tym maksymalny czas prowadzenia pojazdu wynosi 9 godz. w 3-miesiecznym okresie rozliczeniowym. W piątek o godz. 7.00 pracodawca wysłał w delegację krajową lub zagraniczną 2 pracowników: kierowcę i pracownika biurowego (urzędnika). Do celu dojadą o godz. 12.00. Autem kieruje kierowca, pracownik jest pasażerem. Na miejscu kierowca czeka w hotelu a pracownik uczestniczy w targach turystycznych do godz. 18.00, następnie przyjeżdża po niego kierowca. Obaj mają zapewniony nocleg. O 7.00 kierowca odwozi pracownika do hali targowej do godz. 18.00, sam wraca do hotelu. W niedzielę o 7.00 kierowca zawozi pracownika do hali targowej, czekając na niego w samochodzie do godz. 12.00. Po zakończonych targach wracają do domu. Podróż trwa 5 godz., na miejscu są o godz. 17.00.

W jaki sposób zrekompensować im pracę w godzinach nadliczbowych: wynagrodzenie czy czas wolny?

Odpowiedź

Do kierowcy w zakresie czasu pracy mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879) - dalej u.cz.p.k. Definicja czasu pracy zawarta w regulaminie pracy jest niezgodna z definicją czasu pracy kierowcy zawartą w art. 6 u.cz.p.k. Jeśli rzeczywiście kierowca znajduje się w podróży służbowej, a nie wykonuje swoich normalnych umówionych obowiązków, wykonując przewozy (tu osoby) po umówionym miejscu wykonywania pracy, to do czasu pracy należałoby mu wliczyć te godziny, które miał przepracować zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W dni, w które nie miał zaplanowanej pracy w rozkładzie czasu pracy, do czasu pracy należy mu wliczyć godziny faktycznie przepracowane (przejazdy i oczekiwanie w pojeździe). Pracownikowi samorządowemu (urzędnikowi) czas pracy należy również rozliczyć według powyższych zasad, z tym, że do czasu tego należy wliczyć udział w targach. Praca w godzinach nadliczbowych może być rekompensowana według wyboru pracownika albo wynagrodzeniem albo czasem wolnym w tym samym wymiarze.

Zasady rozliczania czasu pracy pracowników w delegacji zostały wykształcone przez orzecznictwo i doktrynę prawa pracy. Nie wynikają natomiast wprost z przepisów prawa pracy. Rozliczenie czasu pracy pracownika delegowanego w podróż służbową następuje na podstawie rozkładu czasu pracy obowiązującego w jego stałym miejscu pracy. Jeżeli pracownik w godzinach pracy odbywa podróż służbową, to czas podróży należy potraktować jako czas pracy. Przy rozliczaniu czasu pracy w delegacji służbowej obowiązuje zasada, że dojazdu do miejsca delegowania oraz powrotu nie wlicza się do czasu pracy, z tym jednak, że uwzględnia się godziny podróży, które przypadają w czasie normalnych godzin pracy zatrudnionego, zgodnie z jego rozkładem czasu pracy.

Odbywanie podróży służbowej poza "czasem pracy" nie rodzi obowiązku wypłacenia pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia - jeżeli przepis szczególny tego nie przewiduje. Czasu podróży służbowej nie zalicza się do czasu pracy również w przypadku podróży odbywanej w dniu wolnym od pracy, z wyjątkiem przypadków gdy podczas przejazdu pracownik wykonuje pracę (np. kierowca lub konwojent). Jednak godziny faktycznie przepracowane w związku z wykonywaniem polecenia służbowego poza rozkładowym czasem pracy są godzinami nadliczbowymi, takimi samymi jak godziny nadliczbowe przepracowane w zakładzie pracy. Natomiast czas wolny od pracy podczas delegacji służbowej nie jest czasem pracy - fakt delegowania pracownika nie oznacza, że cały okres pobytu w delegacji jest czasem pracy.

Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych praca w godzinach nadliczbowych może być rekompensowana według wyboru pracownika albo wynagrodzeniem albo czasem wolnym w tym samym wymiarze. Na wniosek pracownika czas wolny może zostać udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. W związku z tym, że ustawodawca przewiduje rekompensatę w postaci wynagrodzenia, nie stanowiąc wprost o dodatku do wynagrodzenia, jak ma to miejsce w przypadku przepisu art. 1511 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., pojawiły się rozbieżne poglądy na temat możliwości przyznawania 50% lub 100% dodatku do wynagrodzenia.

Stanowisko, zgodnie z którym za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi samorządowemu należy się wynagrodzenie bez dodatku, wydaje się być bardziej przekonujące. Wśród argumentów podawanych na uzasadnienie poglądu o braku możliwości wypłaty dodatków podawane są takie, że ustawa o pracownikach samorządowych . stanowi lex specialis w stosunku do k.p. (opinia Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 29 maja 2009 r., Rzeczpospolita z 5 czerwca 2009 r., Dobra firma, s. 3.). Wykładnię taką uzasadnia się także podporządkowaniem interesu jednostki interesowi publicznemu (Ł. Pisarczyk, Nowa ustawa o pracownikach samorządowych, PiZS Nr 3/2009, s. 24), a także stosowaniem analogii do przepisu art. 30 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych z dnia 16 września 1982 r. (tekst jedn.:, Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953).

W przypadku rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych czasem wolnym od pracy pracodawca za jedną godzinę nadliczbową udziela 1 godzinę wolną. Oddanie czasu wolnego od pracy powinno, co do zasady nastąpić do końca danego okresu rozliczeniowego. Jedynie na wniosek pracownika oddanie czasu wolnego może nastąpić w okresie przypadającym przed lub po urlopie wypoczynkowym.

Wskazane powyżej zasady rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych dotyczą zarówno pracy w zwykły dzień roboczy, jak i w niedzielę, święto, czy dzień wolny od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (opinia Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 12 czerwca 2009 r., Rzeczpospolita z 17 czerwca 2009 r., Dobra Firma, s. 3 oraz stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy z 25 czerwca 2009 r. w sprawie rekompensaty za godziny nadliczbowe i za pracę w dni wolne od pracy pracowników samorządowych oraz umieszczania w umowach o pracę pracowników niepełnoetatowych limitu godzin, powyżej którego przysługuje dodatek za godziny nadliczbowe GPP-433-4560-42/09/PE/RP, Rzeczpospolita z 8 lipca 2009 r., Dobra Firma, s. 3), a także w porze nocnej.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)