Komentarz pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>
Ustawodawca nie rozwiązał jednoznacznie problemu wiążącego się z rekompensatą za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych. W świetle art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – dalej u.p.s., zwanej również pragmatyką samorządową, pracownikowisamorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, normalne wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze. Zgodność tego przepisu z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz z art. 4 ust. 2 Europejskiej karty społecznej sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r. potwierdził ostatnio Trybunał Konstytucyjny.
Powyższy przepis art. 42 ust. 4 u.p.s. stanowi lex specialis w stosunku do przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p. – i nie przewiduje dodatków ani 50%, ani 100% za pracę w godzinach nadliczbowych. Oświadczenie woli pracownika co do wskazanego wyboru powinno być złożone na piśmie, bez zbędnej zwłoki, tak aby pracodawca mógł zrealizować przysługujące mu uprawnienie w obowiązującym okresie rozliczeniowym.
Na wniosek pracownika czas wolny może być udzielony bezpośrednio przed lub po urlopie wypoczynkowym. Jeśli jednak pracownik samorządowy nie złoży takiego wniosku lub też wniosek pracownika nie będzie mógł być uwzględniony z przyczyn obiektywnych, czasu wolnego udziela się na zasadach ogólnych w innym terminie. Oznacza to, że zasadą jest oddawanie czasu wolnego w okresie rozliczeniowym i tylko na wniosek pracownika samorządowego może to nastąpić „bezpośrednio przed lub po urlopie wypoczynkowym"3. Pragmatyka samorządowa nie wprowadza wymogu pisemnego wniosku w przypadku udzielenia czasu wolnego za pracę w godzinachnadliczbowych, w przeciwieństwie do kodeksu pracy. Składanie wniosków w formie pisemnej przez pracowników samorządowych jest jednak pożądane ze względów dowodowych.
Obie alternatywne formy rekompensaty pracy pracowników samorządowych w godzinach nadliczbowych stosuje się zarówno do nadgodzin przypadających w dni powszednie, niedziele i święta, jak i do nadgodzin przypadających w porze nocnej.
Formy te nie mają jednak zastosowania do rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (najczęściej jest to sobota), ponieważ art. 42 ust. 2 u.p.s. nie wymienia pracy w nadgodzinach w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Należy uznać, że jest to kwestia nieuregulowana w pragmatyce samorządowej i z mocy art. 43 ust. 1 u.p.s. stosuje się w tym zakresieart. 1513 k.p.4 Tym bardziej że art. 129 k.p., dotyczący okresu rozliczeniowego, też znajdzie zastosowanie w stosunku do pracowników samorządowych.
Kwestią dyskusyjną pozostaje więc zagadnienie dotyczące rekompensaty za pracę w dniu wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Najczęściej w jednostkach samorządowych dniem wolnym pozostaje sobota, jednak pracodawcy samorządowi mogą wyznaczyć inny dzień tygodnia. W art. 42 ust. 2 u.p.s. uregulowana została praca w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach w porze nocnej oraz niedziele i święta. W związku z brakiem jednoznacznej regulacji przepisami pragmatyki samorządowej zagadnienia pracy w dniu wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy zastosujemy w tym zakresie, zgodnie z zasadą z art. 43 u.p.s., przepisy art. 1513 k.p.
Przeciwne stanowisko w tej materii zajął Główny Inspektorat Pracy, utożsamiając pracę w dniu wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy z pracą w godzinach nadliczbowych. Za pracę wykonywaną w dniu wolnym, np. w sobotę, pracownikowi przysługuje zatem wynagrodzenie (bez dodatków) lub czas wolny w tym samym wymiarze5. Podobne stanowisko prezentuje też Kancelaria Prezesa Rady Ministrów6.Według nich za pracę wykonywaną w sobotę przysługuje pracownikowi wynagrodzenie (bez dodatków) lub czas wolny w tym samym wymiarze.
Komentarz pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>
@page_break@
Komentarz pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>
Kolejnym problemem jest rekompensata z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych dla pracownika samorządowego, któremu pracodawca samorządowy nie zdążył udzielić czasu wolnego, ponieważ wcześniej strony rozwiązały stosunek pracy. W takim przypadku byłemu pracownikowi samorządowemu należy się rekompensatapieniężna w formie odszkodowania w wysokości normalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli pracodawca nie wypłaci tego świadczenia, pracownikowi samorządowemuprzysługuje w tym zakresie roszczenie do sądu pracy.
Z unormowań pragmatyki samorządowej jasno wynika, że pracownikom samorządowym nie przysługuje prawo do odrębnego wynagrodzenia z tytułu wykonywaniapracy poza normalnymi godzinami pracy, o którym mowa w art. 1511 k.p. (dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych).
Oznacza to, że jedynymi ekwiwalentami pracy „w godzinach nadliczbowych" pracownika samorządowego są wynagrodzenie bez dodatków albo czas wolny w tym samym wymiarze, przy czym pracownicy samorządowi mają możliwość wyboru pomiędzy tymi dwoma sposobami rekompensaty pracy nadliczbowej7. De lege lata art. 42 ust. 4 u.p.s. przyznaje więc osobom zatrudnionym w samorządowych jednostkach organizacyjnych czas wolny w tym samym wymiarze albo normalne (zwykłe) wynagrodzenie, bez dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Dotyczy to nie tylko pracy w godzinach nadliczbowych w dni powszednie (również w dni wolne od pracy), ale także w porze nocnej oraz w niedziele i święta, co wynika wyraźnie z treści art. 42 ust. 2 u.p.s. Nie ma zatem podstaw prawnych do stosowania kodeksowych zasad wynagradzania za nadgodziny, ponieważ posiłkowe stosowanie kodeksu pracy w zakresie statusu prawnego pracowników samorządowych możliwe jest jedynie w zakresie nieuregulowanym pragmatyką samorządową w sposób odpowiedni.
Powstaje więc pytanie, czy można w tym przypadku do kwestii rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych w zakresie uregulowanym w art. 42 ust. 2 u.p.s. stosować kodeks pracy, przyjmując założenie, że zagadnienia pracy w godzinach nadliczbowych nie zostały uregulowane w ustawie o pracownikach samorządowych wyczerpująco. Na tak postawione pytanie odpowiedź powinna być negatywna. W tym bowiem przypadku kwestie te reguluje w stopniu wyczerpującym sama pragmatyka samorządowa.
Podobnie interpretuje się analogiczne przepisy dotyczące rekompensaty z tytułu pracy w godzinachnadliczbowych istniejące w ustawie o pracownikach urzędów państwowych oraz w ustawie o służbie cywilnej8.
Należy zatem uznać, że z treści art. 42 ust. 4 u.p.s. wynika, iż wybór wynagrodzenia albo czasu wolnego jest alternatywą rozłączną, tzn. pracownikowisamorządowemu przysługuje albo normalne wynagrodzenie, albo czas wolny w tym samym wymiarze zgodnie z jego wyborem.
W obowiązującym staniem prawnym nie ma zatem przesłanek do stosowania w odniesieniu do pracowników samorządowych zasad rekompensowania pracy wgodzinach nadliczbowych określonych w kodeksie pracy, w szczególności w postaci dodatków do wynagrodzenia określonych w art. 1511 k.p., które przysługują oprócz normalnego wynagrodzenia9.
W związku z powyższym przyjmuje się, że ustalenie dla pracowników samorządowych zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy dopuszczalnej liczby godzinpracy, po przekroczeniu której pracownik byłby uprawniony do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, jest bezprzedmiotowe (art. 151 § 5 k.p.). W związku z tym pracownicy samorządowi zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy za pracę ponadwymiarową, nieprzekraczającą norm czasu pracy, powinni otrzymywać normalne wynagrodzenie (bez dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych)10.
Podsumowanie
Należy zatem uznać, że z treści art. 42 ust. 4 u.p.s. wynika, iż wybór wynagrodzenia albo czasu wolnego jest alternatywą rozłączną, tzn. pracownikowisamorządowemu przysługuje albo normalne wynagrodzenie, albo czas wolny w tym samym wymiarze, zgodnie z jego wyborem. W obowiązującym stanie prawnym nie ma zatem przesłanek do stosowania w odniesieniu do pracowników samorządowych zasad rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych określonych w kodeksiepracy, w szczególności w postaci dodatków do wynagrodzenia określonych w art. 1511 k.p., które przysługują oprócz normalnego wynagrodzenia.
Komentarz pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>