Czytaj też: Lokale wyborcze muszą być dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.) [Kodeks wyborczy] nakłada na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) [wójt] zobowiązanie udzielenia pomocy osobom zamieszkałym na terenie gminy, którym ograniczona sprawność fizyczna, psychiczna, umysłowa lub w zakresie zmysłów utrudnia wzięcie udziału w wyborach.
Obowiązki wójta realizowane są w kilku płaszczyznach:
1. Informowanie wyborców niepełnosprawnych o możliwych przez nich sposobach (formach) głosowania adekwatnie do rodzaju i stopnia niepełnosprawności.
2. Dostosowanie lokali wyborczych dla potrzeb osób niepełnosprawnych (czytaj więcej).
3. Sporządzanie aktów pełnomocnictw dla osób, które będą głosowały w imieniu niepełnosprawnych albo osób, które ukończyły 75 lat.
4. Umożliwienie i udzielanie pomocy w głosowaniu korespondencyjnym.
5. Inne ułatwienia dla wyborców niepełnosprawnych.
Informowanie wyborców niepełnosprawnych o możliwych przez nich sposobach (formach) głosowania adekwatnie do rodzaju i stopnia niepełnosprawności.
Uprawnienia czy udogodnienia dla wyborców niepełnosprawnych są bardzo sformalizowane. Aby wyborca niepełnosprawny mógł skorzystać ze swoich uprawnień czy inaczej, z udogodnień odpowiednio do rodzaju i stopnia niepełnosprawności, powinien być o nich poinformowany.
Procedurze informowania wyborców niepełnosprawnych o ich uprawnieniach Kodeks wyborczy poświęca odrębny rozdział (5a) w dziale I, Przepisy wstępne pt. „Przekazywanie informacji o wyborach wyborcom niepełnosprawnym”, art. 37a – 37c.
Według art. 37a Kw wyborca niepełnosprawny ma prawo uzyskania od wójta w gminie, w której jest wpisany do rejestru wyborców, co najważniejsze także w sposób indywidualny, informacji o:
1) właściwych dla niego okręgach wyborczych (do rady gminy, rady powiatu, sejmiku wojewódzkiego) i obwodzie głosowania;
2) lokalach obwodowych komisji wyborczych [okw] znajdujących się najbliżej jego miejsca zamieszkania, w tym lokalach dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych;
3) warunkach dopisania wyborcy do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania na obszarze gminy właściwej ze względu na jego miejsce stałego zamieszkania;
4) terminie wyborów oraz godzinach głosowania;
5) komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów;
6) warunkach oraz formach głosowania.
Na podstawie art. 37b Kw ogólną informację na ten temat, na stronach internetowych zamieszcza również Państwowa Komisja Wyborcza [PKW].
Zadania wójta związane z informowaniem niepełnosprawnych wyborców o formach udziału w głosowaniu można podzielić na trzy kategorie:
1) wydanie i rozplakatowanie obwieszczeń:
a) wójta gminy, wydawanego na podstawie art. 16 § 1 i art. 61a § 1 Kw, które oprócz informacji o numerach i granicach obwodów głosowania, wyznaczonych siedzibach okw powinno zawierać również informacje o:
- lokalach okw dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych,
- okw wyznaczonych dla przeprowadzenia głosowania korespondencyjnego,
- możliwości głosowania przez pełnomocnika przez wyborców niepełnosprawnych i tych, którzy ukończyli 75 lat,
- możliwości głosowania korespondencyjnego przez wyborców niepełnosprawnych,
b) wójta gminy, w sprawie informacji o numerach i granicach okręgów wyborczych w wyborach do rady gminy, liczbie radnych wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych oraz siedzibie gminnej komisji wyborczej;
2) rozplakatowanie obwieszczeń:
a) starosty powiatu, w sprawie informacji o numerach i granicach okręgów wyborczych w wyborach do rady powiatu, liczbie radnych wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych oraz siedzibach gminnych i powiatowej komisji wyborczej,
b) marszałka województwa, w sprawie informacji o numerach i granicach okręgów wyborczych w wyborach do sejmiku wojewódzkiego, liczbie radnych wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych oraz siedzibach gminnych, powiatowych i wojewódzkiej komisji wyborczej,
c) gminnej komisji wyborczej o zarejestrowanych kandydatach na wójta;
3) redagowanie informacji skierowanej do osób niepełnosprawnych, o której mowa w art. 37a § 4 Kw, oraz zamieszczenie jej na stronach Biuletynu Informacji Publicznej gminy, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.), [BIP] i w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie;
4) udzielanie informacji indywidualnie na wniosek zainteresowanego.
Informacje indywidualne na życzenie wyborcy niepełnosprawnego, przekazuje wójt lub upoważniony przez niego pracownik urzędu gminy w godzinach pracy urzędu.
@page_break@
Sposób przekazania informacji określa niepełnosprawny. Dopuszcza się formę telefoniczną (czyt. także ustną), pisemną – w postaci materiałów drukowanych przesyłanych (dostarczanych) na wniosek wyborcy niepełnosprawnego na jego adres zamieszkania albo w formie elektronicznej.
Z art. 37a § 3 Kw wynika, że odpowiednie informacje przekazywane są wyborcy niepełnosprawnemu po podaniu przez niego nazwiska, imienia (imion) oraz adresu stałego zamieszkania. Należy przyjąć, że niepełnosprawny, o informacje może wystąpić także telefonicznie lub drogą elektroniczną, i że nie jest konieczne udokumentowanie przez wnioskującego niepełnosprawności. Przedmiotowe dane osobowe są konieczne wyłącznie, aby „zlokalizować go” w sposób właściwy na mapie obwodów i okręgów wyborczych, i aby udzielić mu rzetelnych informacji odnoszących się do jego konkretnej sytuacji.
Kształt redakcyjny informacji w formie pisemnej można ułożyć w określony schemat, według którego osoba upoważniona przez wójta będzie na bieżąco komunikowała się z osobą niepełnosprawną, jeśli ta sobie tego zażyczy i przekazywała jej informacje powstające w trakcie realizacji kalendarza wyborczego. Zebranie wszystkich informacji w jeden komunikat nie wydaje się możliwe. Przykładowo, jeżeli sieć obwodów powstaje najpóźniej na 45 dni, ogłoszona jest najpóźniej w 30 dniu przed wyborami, to proces tworzenia list kandydatów do poszczególnych organów j.s.t. kończy się, de facto, dopiero w 10 dniu przed wyborami.
Biorąc pod uwagę, że zakres informacji, których konkretny niepełnosprawny będzie oczekiwał może być bardzo zróżnicowany tak co do treści jak i co do formy czy kolejności ich uzyskania oraz, że wyczerpujące poinformowanie niepełnosprawnego nie zawsze będzie możliwe w określonym czasie tzn. nie zawsze oczekiwane informacje będą już w danym momencie oficjalnie znane (np. nr. poszczególnych list, czy też, z której listy będzie kandydował określony kandydat, oficjalnie będą znane po zarejestrowaniu i ogłoszeniu list przez odpowiednią komisję wyborczą) – informowanie niepełnosprawnych jest pewnym procesem. Dlatego, szczególnie w dużych j.s.t. procedura informowania niepełnosprawnych wymaga odpowiedniego, adekwatnego do potrzeb zorganizowania. Wymaga np. przygotowania odpowiedniego schematu udzielania informacji dla niepełnosprawnych, który pozwoli na odsyłanie pytających do odpowiednich, uzupełnianych na bieżąco stron w BIP lub przesłania/dostarczenia odpowiednich wydruków, adekwatnych do oczekiwań niepełnosprawnego wyborcy.
Przykłady informacji (indywidualnych) przekazywanych wyborcy niepełnosprawnemu na jego życzenie:
Przedstawione przykłady należy traktować jako punkt wyjścia do dyskusji nad formami i zakresem pomocy udzielanej niepełnosprawnym w głosowaniu w wyborach powszechnych.
Informacja dla osoby niepełnosprawnej o kandydatach oraz listach kandydatów [4]
Artykułu 37a § 4 Kw nie należy interpretować jako obowiązku zamieszczania na stronach BIP odpowiedzi skierowanych do poszczególnych wyborców niepełnosprawnych. Informacje, o które występuje wyborca niepełnosprawny w wielu przypadkach mają charakter indywidualny, jeżeli nie wręcz osobisty np. wyborca może poprosić o wskazanie lokalu wyborczego, który najbardziej będzie mu odpowiadał z uwagi na rodzaj niepełnosprawności. Podawanie tego typu informacji niezwłocznie do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w ogólnodostępnym BIP oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie jest i niewłaściwe, i zbędne. Ustawodawcy z pewnością chodziło o przygotowywanie przy okazji każdych wyborów ogólnej, specjalnej informacji skierowanej do wyborców niepełnosprawnych zamieszkałych na terenie gminy, obok obwieszczenia, w którym wójt podaje do wiadomości wyborców informację o numerach oraz granicach stałych i odrębnych obwodów głosowania, wyznaczonych siedzibach okw, w tym lokali dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (art. 16 § 1 Kw), a także innych obwieszczeń urzędowych wydawanych przez organa wyborcze.
Informacja zamieszczana na stronach BIP, powinna przybrać formę zakładki adresowanej do osób niepełnosprawnych, w której będą na bieżąco zamieszczane istotne dla nich informacje. Zakładka powinna także zawierać link do strony internetowej PKW, informującej o uprawnieniach przysługujących wyborcom niepełnosprawnym, z uwzględnieniem rodzajów niepełnosprawności, oraz o tym, że informacja PKW jest również sporządzona udostępniana zainteresowanym na żądanie w alfabecie Braille’a (art. 37b Kodeksu wyborczego).
Czytaj też: Lokale wyborcze muszą być dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych
Wybory samorządowe 2014 - zobacz listę gotowych do pobrania wzorów wyborczych>>>
