Pytanie pochodzi z programu Serwis Prawa Pacy i Ubezpieczeń Społecznych.
Osoba uprawniona do zasiłku pielęgnacyjnego od 1 czerwca 2013 r. jest mieszkańcem Domu Pomocy Społecznej reprezentowanym przez opiekuna prawnego. Opiekun prawny wystąpił do ZUS o przyznanie renty rodzinnej. Decyzja o przyznaniu renty rodzinnej została wydana w miesiącu wrześniu 2013 r. z przyznaniem renty od 1 lipca 2013 r. W przedmiotowej decyzji nie było przyznanych żadnych dodatków, następnie w miesiącu październiku 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję o przeliczeniu renty rodzinnej. Do renty rodzinnej przyznano od 1 lipca 2013 r. dodatek pielęgnacyjny.
Czy zasiłek pielęgnacyjny winien być uchylony od miesiąca nabycia uprawnień do dodatku pielęgnacyjnego tj. 1 lipca 2013 r. czy od następnego miesiąca po miesiącu, w którym opiekun prawny otrzymał decyzję z ZUS z dnia 25 października 2013 r. o przyznaniu dodatku pielęgnacyjnego do renty rodzinnej?
Czy po uchyleniu zasiłku pielęgnacyjnego będzie to świadczenie nienależnie pobrane podlegające zwrotowi łącznie z ustawowymi odsetkami, czy też bez odsetek?
Odpowiedź
Formalnie zwrotu można żądać od miesiąca, w którym podwójnie pobrano świadczenie, a nie od którego przyznano dodatek.
Uzasadnienie
Zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1456 z późn. zm.) - dalej u.ś.r. zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
1) niepełnosprawnemu dziecku;
2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
3) osobie, która ukończyła 75 lat.
4) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 153,00 zł miesięcznie. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.
Jednocześnie zgodnie z art. 23 ust. 1 u.ś.r. ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny.
Ponadto należy stwierdzić, iż zgodnie z art. 30 u.ś.r. osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu.
Za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się:
1) świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
2) świadczenia rodzinne przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia;
3) świadczenia rodzinne wypłacone w przypadku, o którym mowa w art. 23a ust. 5, za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenia rodzinne.
4) świadczenia rodzinne przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie rodzinne przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego.
Zatem, żeby mówić o nienależnie pobranych świadczeniach musi zaistnieć któraś z wyżej opisanych okoliczności. Skoro wypłata dodatku pielęgnacyjnego nastąpiła w miesiącu październiku to należy ustalić czy wypłata zasiłku pielęgnacyjnego za miesiąc październik miała miejsce przed wypłatą dodatku pielęgnacyjnego za ten miesiąc czy też nie, bo wtedy można będzie ustalić czy zaistniała okoliczność wypłacenia świadczenia mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, a osoba pobierająca te świadczenia nie była w tym momencie pouczona o braku prawa do ich pobierania.
Ponadto zgodnie orzecznictwem (sygn. akt II SA/Łd 967/12 - Wyrok WSA w Łodzi z dnia 23 stycznia 2013 r.) dla ustalenia, od kiedy świadczenia rodzinne są pobierane nienależnie, decydujące znaczenie ma chwila, w której świadczeniobiorca dowiedział się o okoliczności powodującej ustanie prawa do świadczeń, i z którą powinien zawiadomić organ o tej okoliczności – zob.: wyroki WSA: w Warszawie z dnia 26 października 2010 r., VIII SA/Wa 538/10, LEX nr 760307, w Szczecinie z dnia 13 stycznia 2011 r., II SA/Sz 780/10, LEX nr 754942 oraz w Bydgoszczy z dnia 18 stycznia 2011 r., II SA/Bd 1483/10, LEX nr 752030.
W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie można uznać, że pobierając świadczenie w okresie styczeń-marzec 2012 r. skarżący działał w złej wierze – w tym okresie nie wiedział, że będzie mu przyznany dodatek. Wiedzę tę uzyskał dopiero w kwietniu 2012 r. i wówczas zawiadomił organ pomocowy.
Sama możliwość przyznania dodatku pielęgnacyjnego w związku ze złożonym w ZUS wnioskiem z dnia 27 stycznia 2012 r. nie jest wystarczająca do ustania, zawieszenia lub wstrzymania prawa do zasiłku i nie powoduje obowiązku powiadomienia organu o takiej sytuacji. Brak więc było podstaw do ustalenia, że P. K. nienależnie pobrał świadczenie w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 marca 2012 r.
Pytanie pochodzi z programu Serwis Prawa Pacy i Ubezpieczeń Społecznych.